Η κατάκτηση των πάγων

Παταγονία, το νοτιότερο άκρο της Αργεντινής ανάμεσα στον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό ωκεανό, η περιοχή των παγετώνων, το καταφύγιο των θαλάσσιων θηλαστικών, η γη των Ινδιάνων Μαπούτσε

Ενα ταξίδι στην Αργεντινή προσφέρει την εμπειρία της μετάβασης από την τροπική ζούγκλα στη μυθική γη, την περιοχή των παγετώνων, στο δρόμο που χάραξε ο Μαγγελάνος και ο Ντρέικ. Επίσης προσφέρει την εμπειρία να χωρέσεις μέσα σε μια βαλίτσα ρούχα και εξοπλισμό για την απόλυτη ζέστη αλλά και για το απόλυτο κρύο.

Το τοπίο της Παταγονίας, ατελείωτες έρημες εκτάσεις καφεκίτρινης πάμπας, με πολύ χαμηλή βλάστηση και κάποιες κουκκίδες πράσινων λιμνών, το απολαμβάνεις πετώντας με το αεροπλάνο σε ένα ταξίδι περίπου 3,5 ωρών από το Μπουένος Αϊρες -άμα το καλοσκεφτείς είναι σαν να διασχίζεις την Ευρώπη. Αν πάλι έχεις χρόνο και θέλεις να σκεφτείς, μπορείς να διασχίσεις οδικά όλη αυτή την έκταση παίρνοντας τον περίφημο Route 40.



Προσγειώνεσαι στην πόλη Ελ Καλαφάτε (την ακριβότερη πόλη της Αργεντινής), η οποία είναι η βάση εκκίνησης για όλες τις δραστηριότητες που προσφέρει η περιοχή. Στέκει δίπλα στη λίμνη Αργεντινή (Lago Argentino), τη μεγαλύτερη λίμνη της χώρας, έκτασης 1.600 τ.χλμ. Καθόλου μικρή, πολύ βαθιά και έντονα γαλαζοπράσινη.

Παρ' ότι η οικονομία της περιοχής βασίζεται στον τουρισμό, η ευγένεια και ο σεβασμός στη φύση είναι τόσο διακριτά, που ντρέπεσαι. Τεράστιες εκτάσεις, χαρακτηρισμένες «εθνικά πάρκα», προστατεύονται από τη λαίλαπα της αχαλίνωτης τουριστικής ανάπτυξης. Η φύση παραμένει κυρίαρχη και ο άνθρωπος βρίσκεται εκεί μόνο για να τη θαυμάσει, να την τιμήσει και να τη δοξάσει.

Η εξερεύνηση αρχίζει. Διαδρομή περίπου μιας ώρας με πούλμαν σε φέρνει πιο κοντά στα άγονα τοπία της πάμπας και τα κοπάδια των αλόγων που βόσκουν ελεύθερα. Μία ώρα αποτοξίνωσης από τον πολιτισμό, ηρεμεί το βλέμμα και το πνεύμα και είσαι πλέον έτοιμος να αντιμετωπίσεις το μεγαλείο της φύσης σε όλη του τη δόξα. Επιβίβαση στο καταμαράν και πλοήγηση στα κανάλια ανάμεσα στα παγόβουνα. Το κρύο ξυρίζει, αλλά δεν μπορείς να κλείσεις το στόμα από το δέος. Τα παγόβουνα, φυσικά γλυπτά σε απίστευτους σχηματισμούς και χρωματισμούς, επιπλέουν και κινούνται στα πράσινα νερά των καναλιών. Και ενώ είσαι σίγουρος ότι το χρώμα του πάγου είναι γαλάζιο, σε ενημερώνουν ότι είναι οπτικό φαινόμενο, καθώς ο πάγος είναι διαφανής, αλλά έχει την ιδιότητα να απορροφά όλα τα χρώματα της Ιριδας εκτός από το κυανό, το οποίο το αντανακλά. Στάση στις όχθες της λίμνης Ονελί (Onelli) και εισαγωγή σε άλλο παραμύθι. Με μόνη ανθρώπινη παρέμβαση ένα χωμάτινο μονοπάτι κι ένα κιόσκι για μια σύντομη στάση, το δάσος αυτό αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό που διατηρείται στους αιώνες. Τα ζωντανά αιωνόβια δέντρα που συνυπάρχουν με τα πεσμένα νεκρά, τα ρυάκια, τα βρύα και η ποώδης βλάστηση σου λένε ιστορίες για μάγισσες και ξωτικά, γοητεύεσαι και σκιάζεσαι ταυτόχρονα, ώσπου να φτάσεις στο τέλος της διαδρομής και να αντικρίσεις τον παγετώνα Ονελί να χύνεται σαν αφρισμένος χείμαρρος στα πράσινα νερά της λίμνης, ακινητοποιημένος θριαμβευτικά.


Την επόμενη μέρα αποφασίσαμε να πάμε πιο κοντά στον παγετώνα. Παίρνουμε πάλι το πουλμανάκι και πρώτη στάση στη χερσόνησο του Μαγγελάνου, στην ακτή απέναντι από τον ωραιότερο παγετώνα της Παταγονίας, τον Περίτο Μορένο (Perito Moreno). Ο πλανήτης θερμαίνεται, οι πάγοι λιώνουν, η ζωή απειλείται, αλλά ο παγετώνας Περίτο Μορένο είναι ο μόνος που διατηρεί τον παγωμένο όγκο του. Στη γειτνίασή του με τον Ειρηνικό ωκεανό οφείλει τη διατήρηση του όγκου του, καθώς οι παγωμένοι άνεμοι έχουν πάντα κατεύθυνση από τον Ειρηνικό προς τον Ατλαντικό. Ενα δάσος από παγοκολόνες εκτείνεται μπροστά σου, ύψους 30-60 μ. που σταματάει τα νερά του ποταμού Ρίκο και τα διοχετεύει στο κανάλι. Ξύλινες πλατφόρμες σού προσφέρουν άμεση θέα στο υπερθέαμα και πλησιάζεις σε απόσταση ασφαλείας. Το καλοκαίρι έχεις την ευκαιρία να παρακολουθήσεις το ξεκόλλημα κομματιών πάγου που αποκόπτονται με φοβερό τριγμό από τον παγετώνα και γκρεμίζονται με εκκωφαντικό πάταγο στα νερά του ποταμού. Σ' αυτήν τη διαδικασία κομμάτια πάγου πετάγονται προς όλες τις διευθύνσεις. Αναφέρεται ότι από το 1968 έως το 1988 τριάντα δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τα κομμάτια που εκτοξεύτηκαν κατά την αποκόλληση των πάγων. Αφού χορτάσεις το θέαμα και τους ήχους παίρνεις το καραβάκι για την απέναντι όχθη. Επειτα από σύντομη ενημέρωση για τον παγετώνα, μας προσφέρουν το προστατευτικό γαντάκι για τον πάγο που κόβει σαν ξυράφι, τα ειδικά παγοπέδιλα με τα μεταλλικά καρφιά, τις βασικές οδηγίες κίνησης πάνω στον πάγο και μας ξαμολάνε στην παγωμένη επιφάνεια του Περίτο Μορένο. Η πρώτη αίσθηση είναι ο πανικός, καθώς η επιφάνεια δεν είναι επίπεδη, γλιστράει απίστευτα και το μόνο που δεν θέλεις είναι να γλιστρήσεις και να σε πάρει η κατηφόρα.. Ομως τα πέδιλα είναι μαγικά, πραγματικά καρφώνεσαι πάνω στον πάγο, γρήγορα εξοικειώνεσαι και ανεβοκατεβαίνεις σε μεγάλες κλίσεις πάγου, αποφεύγεις τα τιρκουάζ βάραθρα, υπερπηδάς ρυάκια με γαλάζιο νερό, το οποίο πίνεις κιόλας άμα θέλεις. Η διαδρομή κάποιων εκατοντάδων μέτρων αποδεικνύεται αρκετά κουραστική, αλλά οι έμπειροι και συμπαθέστατοι οδηγοί επιβραβεύουν την τόλμη και την εξερευνητική μας διάθεση με ουισκάκι σερβιρισμένο με πάγο κατ' ευθείαν από τον παγετώνα.

Εμπειρία εξωπραγματική και ανεπανάληπτη. Σε αυτή την παγωμένη έκταση των 195 τ.χλμ., που χρειάστηκε εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθεί, ο άνθρωπος μοιάζει μια μικρή κουκκίδα, όπως το μοναδικό πλάσμα που επιβιώνει στο παγετώνα, ένα μικρό μαύρο έντομο. Η φύση παίζει μαζί σου, γελάει με ανωτερότητα, με σένα, τον ανθρωπάκο, που σου πέρασε από το μυαλό ότι μπορείς να τη δαμάσεις και να την αντιγράψεις.

Οι παγετώνες της Παταγονίας στη Χιλή και την Αργεντινή είναι οι δύο μεγαλύτερες εκτάσεις πάγου στο νότιο ημισφαίριο, πλην της Ανταρκτικής. Δυστυχώς, όμως, οι ορεινοί παγετώνες σήμερα λιώνουν με τους ταχύτερους ρυθμούς από οποιονδήποτε άλλο παγετώνα στον πλανήτη. Από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας χάνουν ετησίως 42 κυβικά χιλιόμετρα πάγου, δηλαδή όσο 10.000 μεγάλα γήπεδα ποδοσφαίρου. Το 10% της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, που οφείλεται στο λιώσιμο ορεινών παγετώνων, προέρχεται από την Παταγονία. Το διάστημα μάλιστα 1995-2000, ο ρυθμός τήξης των παγετώνων της Παταγονίας διπλασιάστηκε.

Παγετώνας Ουψάλα (Upsala) στην Παταγονία: πάνω το 1928, κάτω το 2004 Παγετώνας Ουψάλα (Upsala) στην Παταγονία: πάνω το 1928, κάτω το 2004 Το βόρειο τμήμα των πάγων της Παταγονίας στη Χιλή και το νότιο τμήμα των πάγων στη Χιλή και την Αργεντινή καλύπτουν 13.000 και 4.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα αντίστοιχα. Η περιοχή που εκτείνεται στην ορεινή περιοχή των Ανδεων είναι εξαιρετικά αραιοκατοικημένη, ενώ το σκληρό έδαφός της και οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες περιορίζουν σημαντικά την πρόσβαση στην περιοχή από επιστήμονες. Οι εκτάσεις πάγου αποβάλλουν τεράστιες ποσότητες νερού από τα δυτικά στον Ειρηνικό ωκεανό και από τα ανατολικά σε λίμνες μέσω των ταχύτατα κινούμενων παγετώνων. Αυτό προκαλεί τεράστια προβλήματα για τον τοπικό πληθυσμό που εξαρτάται από την ύπαρξη των πάγων για την παροχή πόσιμου νερού. Αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της Ασίας, όπου 2 δισ. άνθρωποι αναμένεται να αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας στο μέλλον, αφού εξαρτώνται από τους ποταμούς που τροφοδοτούνται με φρέσκο νερό από τους πάγους στα Ιμαλάια.

Δυστυχώς, εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών, η ταχύτητα με την οποία μετακινούνται οι παγετώνες αυξάνεται διαρκώς τις τελευταίες δεκαετίες. Ο διάσημος παγετώνας του Σαν Ραφαέλ στη Χιλή, ένας από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της χώρας, συρρικνώνεται με ιδιαίτερα ανησυχητικούς ρυθμούς, όπως επιβεβαιώνουν και οι σχετικές έρευνες. Σύμφωνα με αυτές, η μάζα του παγετώνα παρέμεινε σχετικά σταθερή για 3.000-5.000 χρόνια μέχρι πριν από 100 χρόνια, όταν και άρχισε να λιώνει με γρήγορους ρυθμούς, αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη.