Αντληση, καταστροφή, άρνηση και οικολογία

Η άνευ προηγουμένου οικολογική καταστροφή που εξελίσσεται αυτήν τη στιγμή στις αμερικανικές ακτές οφείλεται εν μέρει στη φουτουριστική τεχνολογία. Χωρίς αυτή, δεν θα ήταν δυνατή η άντληση πετρελαίου σε τόσο μεγάλο βάθος από την πλατφόρμα Deepwater Horizon. Για όσους έχουν όμως περιβαλλοντική μνήμη, τα γεγονότα των τελευταίων ημερών παραπέμπουν σε deja vu από προηγούμενες δεκαετίες. Το μόνο θετικό που μπορεί να προκύψει από αυτήν την ιστορία είναι ότι ίσως αναστραφεί η παρακμή του οικολογικού κινήματος, παρακμή η οποία προκλήθηκε κυρίως από τις ίδιες τις επιτυχίες του.

Το οικολογικό κίνημα ξεκίνησε ως αντίδραση στη ρύπανση, η οποία ήταν ορατή στους πάντες. Η κηλίδα που βλέπουμε να μας απειλεί αυτές τις ημέρες, για παράδειγμα, θυμίζει την κηλίδα που μόλυνε τις ακτές της Σάντα Μπάρμπαρα το 1969. Την ίδια χρονιά, είδαμε ποτάμια να πιάνουν φωτιά, λίμνες να νεκρώνουν από κάθε μορφή ζωής και μεγάλες αμερικανικές πόλεις, όπως το Λος Αντζελες, να πνίγονται σε ένα παχύ στρώμα τοξικού νέφους.

Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν ήταν τόσο δύσκολο να επιτευχθεί ευρεία λαϊκή κινητοποίηση εναντίον της καταστροφής του περιβάλλοντος. Ιδρύθηκαν ειδικές κρατικές υπηρεσίες για την προστασία της φύσης, εγκρίθηκαν σχετικά νομοσχέδια και η Αμερική άρχισε σιγά σιγά να αντιμετωπίζει τα πλέον ορατά από τα οικολογικά της προβλήματα. Το αποτέλεσμα ήταν πολλά ποτάμια να ξαναγίνουν κατάλληλα για κολύμβηση, οι λίμνες να αποκτήσουν πάλι ψάρια και το νέφος να διαλυθεί. Ταυτόχρονα, όμως, με την εξαφάνιση της ορατής μόλυνσης, μειώθηκε και η ανησυχία του κόσμου για τα περιβαλλοντικά θέματα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της εταιρείας Gallup, «οι Αμερικανοί πολίτες ανησυχούν σήμερα για το περιβάλλον λιγότερο από οποιαδήποτε άλλη περίοδο τα τελευταία 20 χρόνια».

Η μείωση του δημόσιου ενδιαφέροντος δεν θα προκαλούσε προβληματισμό αν η ορατή μόλυνση ήταν η μοναδική πηγή ανησυχίας για τα οικοσυστήματα του πλανήτη. Αντιθέτως όμως, τα αέρια του θερμοκηπίου αποτελούν πολύ μεγαλύτερη απειλή για τη ζωή μας από τους ποταμούς που έπιαναν φωτιά και το νέφος των πόλεων. Ωστόσο, είναι δύσκολο να προσελκύσει κανείς την προσοχή του κοινού σε ένα είδος μόλυνσης που είναι αόρατο και του οποίου τα αποτελέσματα θα φανούν σε δεκαετίες και όχι σε μέρες. Την ίδια στιγμή μάλιστα που οι φωτογενείς οικολογικές καταστροφές γίνονταν όλο και πιο σπάνιες, οι συντηρητικοί εξαπέλυσαν αντεπίθεση εναντίον της αυστηρής νομοθεσίας που θεσπίστηκε για την προστασία του περιβάλλοντος. Παρουσίασαν τους οικολόγους είτε ως εξτρεμιστές (αποκαλώντας τους οικο-ναζιστές) είτε ως σνομπ φιλελεύθερους που προσπαθούσαν να επιβάλουν τις αισθητικές προτιμήσεις τους στους απλούς πολίτες (λυπάμαι που το λέω, αλλά οι πολυετείς προσπάθειες να αποτραπεί η δημιουργία θαλάσσιων αιολικών πάρκων συνέβαλε στο να ενισχυθεί αυτό το αφήγημα).

Ας το παραδεχθούμε, λοιπόν: οι συντηρητικοί μέχρι στιγμής κέρδιζαν συνεχώς έδαφος, αν κρίνουμε τουλάχιστον από τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης.

Η περιβαλλοντική καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού, όμως, μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες, λόγω της «φωτογένειάς» της. Εξάλλου, οι συντηρητικοί έχουν μέχρι στιγμής σωπάσει. Μόνο κάποιοι ψέλλισαν πως οι οικολόγοι προκάλεσαν την έκρηξη στην πλατφόρμα με σαμποτάζ, προκειμένου να επηρεάσουν την κοινή γνώμη, αλλά φυσικά δεν έπεισαν. Η τεράστια πετρελαιοκηλίδα, που διαρκώς επεκτείνεται, μας υπενθυμίζει με τον πλέον τραγικό τρόπο ότι το περιβάλλον δεν φροντίζει μόνο του τον εαυτό του. Αν δεν θέσουμε υπό έλεγχο τη σύγχρονη τεχνολογία και τη βιομηχανία, τότε αυτές ενδεχομένως να προκαλέσουν ανυπολόγιστη ζημιά στον πλανήτη.

Θα πάρει άραγε η Αμερική το κατάλληλο μήνυμα και μάθημα; Εξαρτάται εν πολλοίς από τη διαχείριση της κρίσης. Ο πρόεδρος Ομπάμα πρέπει να αδράξει τη στιγμή για να επιτεθεί σε όσους υποστηρίζουν την άντληση πετρελαίου από παράκτιες περιοχές των ΗΠΑ. Να πείσει τον κόσμο ότι πρόκειται για μια επικίνδυνη τακτική, που ελάχιστα θα συμβάλει στην απεξάρτηση της Αμερικής από τις εισαγωγές μαύρου χρυσού.

Είναι αλήθεια βέβαια ότι μόλις πριν από ένα μήνα ο κ. Ομπάμα είχε υποκύψει στα αιτήματα των συντηρητικών, ανοίγοντας τον δρόμο για την άντληση πετρελαίου από αμερικανικά χωρικά ύδατα. Εξαιτίας εκείνης της επιλογής, αποξένωσε πολλούς ψηφοφόρους του και απώλεσε το ηθικό κύρος που θα χρειαζόταν αυτήν την ώρα. Ωστόσο, πρέπει παρ’ όλα αυτά να προσπαθήσει. Ισως έτσι να βγει και κάτι καλό από αυτόν τον περιβαλλοντικό εφιάλτη.