ICG: Αναγκαία η λύση του Κυπριακού έως τον Απρίλιο του 2010

Την ανάγκη επίλυσης του Κυπριακού ως τις ερχόμενες τουρκοκυπριακές «εκλογές», της 10ης Απριλίου 2010, υπογραμμίζει σε ανάλυσή του που δόθηκε στη δημοσιότητα το ευρωπαϊκό κέντρο μελετών International Crisis Group (ICG).

Όπως μεταδίδει ο ανταποκριτής του ΑΠΕ-ΜΠΕ, το ICG εκφράζει σε σημαντικό βαθμό τις αντιλήψεις που κυριαρχούν για τα διεθνή ζητήματα στα ηγετικά κλιμάκια των Βρυξελλών.

Πιο αναλυτικά, ο Απρίλιος του 2010 θεωρείται ημερομηνία-κλειδί διότι μετά τις «εκλογές» εκτιμάται ότι θα επικρατήσουν στην τουρκοκυπριακή κοινότητα οι «αδιάλλακτες» πολιτικές δυνάμεις, κάτι που ασφαλώς θα δυσχεράνει τις προσπάθειες για την επίλυση του προβλήματος. Στην περίπτωση αυτή η de facto διχοτόμηση της Κύπρου θα καταστεί μονόδρομος, τονίζει το ICG, επισημαίνοντας παράλληλα ότι επί Χριστόφια και Ταλάτ οι διακοινοτικές συνομιλίες προόδευσαν περισσότερο παρά ποτέ.

«Οι θέσεις της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας συγκλίνουν περισσότερο από όσο οι θέσεις όλων των προκατόχων τους, επιθυμούν και οι δύο τη διευθέτηση και γνωρίζουν διεξοδικά τα ζητήματα που διχάζουν τις κοινότητές τους», επισημαίνει ο Hugh Pope, υπεύθυνος του Crisis Group για θέματα Τουρκίας και Κύπρου. «Αν δεν μπορούν αυτοί οι δύο να έλθουν σε συμφωνία για την ομοσπονδιακή επανένωση, τότε κανείς δεν μπορεί», συμπληρώνει.

Με δεδομένο ότι οι έως τώρα συναντήσεις των δύο ηγετών υπήρξαν εποικοδομητικές, στη δεύτερη φάση των συνομιλιών που ξεκίνησαν στις 10 Σεπτεμβρίου, οι Χριστόφιας και Ταλάτ θα πρέπει να προσανατολιστούν σε μια κοινή στρατηγική με στόχο την εξασφάλιση της στήριξης της κοινής γνώμης στο σχέδιο λύσης, αναφέρει το ICG, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι οι δύο ηγέτες θα πρέπει να επιδοθούν σε μια κοινή προσπάθεια για την απόσπαση θετικών αποτελεσμάτων στα δημοψηφίσματα των δύο κοινοτήτων που θα πρέπει να διεξαχθούν στις αρχές του 2010.

Σε περίπτωση αποτυχίας των συνομιλιών, το Κυπριακό ζήτημα θα εξακολουθήσει να αποτελεί εμπόδιο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ, και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη θα βγουν χαμένα, επισημαίνεται στην ανάλυση του ICG: οι Ελληνοκύπριοι θα αισθάνονται περισσότερο ανασφαλείς και θα ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες αποζημίωσής τους για τις περιουσίες, οι Τουρκοκύπριοι θα δουν την κοινότητά τους να σύρεται προς την ενσωμάτωση με την Τουρκία, η Τουρκία θα απολέσει την περιφερειακή υπεροχή της και τα οικονομικά οφέλη που θα της παρείχε η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τέλος η ΕΕ θα χάσει την Τουρκία ως εταίρο και θα απομακρυνθεί από την προοπτική απόκτησης στρατηγικού βάρους σε περιφερειακές διενέξεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα πρέπει συνεπώς, κατά το ICG, αμέσως να προσεγγίσουν και να ενθαρρύνουν τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο, να προσφέρουν πολιτικά και οικονομικά κίνητρα για την επίτευξη λύσης, και να διαβεβαιώσουν την Τουρκία πως η προοπτική ολοκλήρωσης παραμένει ανοικτή, εάν και όταν εκπληρώσει το σύνολο των αντικειμενικών κριτηρίων ένταξης.

Με βάση τα ανωτέρω, η ανάλυση του ICG προβαίνει στις εξής δέκα πολιτικές συστάσεις:

Προς Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους:

- Να αναλάβουν δημοσίως και ολόθυμα κοινή δέσμευση προς μια ολοκληρωμένη διευθέτηση και προς τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις αρχές του 2010, που θα έχει στόχο την επανένωση της Κύπρου ως μιας ομοσπονδιακής, διζωνικής, δικοινοτικής δημοκρατίας αποτελούμενης από δύο πολιτικά ισότιμα συνιστώντα κράτη με μια ενιαία διεθνή ταυτότητα.

- Να επιδείξουν μεγαλύτερη προθυμία στη διαπραγμάτευση μεμονωμένων δυσεπίλυτων ζητημάτων. Για παράδειγμα, οι Ελληνοκύπριοι (Ε/Κ) να παραχωρήσουν υπηκοότητα σε περισσότερους μετανάστες από την Τουρκία, με αντάλλαγμα περισσότερη ευελιξία από πλευράς Τουρκοκυπρίων (Τ/Κ) στην προσέγγιση του ζητήματος των εγγυήσεων. Και οι Τ/Κ να προσφέρουν περισσότερο έδαφος, ως αντάλλαγμα για τη μεγαλύτερη ευελιξία των Ε/Κ αναφορικά με το ζήτημα της αποζημίωσης των περιουσιών.

- Να οικοδομήσουν μια κοινή στρατηγική δημοσίων σχέσεων, έτσι ώστε να εκφράζεται ξεκάθαρα και στις δυο πλευρές του νησιού η προσήλωση προς μια ολοκληρωμένη διευθέτηση και να παρουσιάζονται δημοσίως τα επιτεύγματα προς την κατεύθυνση αυτή.

- Να καταστήσουν ξεκάθαρο εντός των κοινοτήτων τους πως αυτή είναι σχεδόν αναμφίβολα η τελευταία ευκαιρία για πολλά ακόμη χρόνια για την επίτευξη συμφωνίας και πως η εναλλακτική οδός είναι πιθανότατα η διχοτόμηση του νησιού.

Προς τις κυβερνήσεις της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Μ. Βρετανίας:

- Να συναντηθούν με εκπροσώπους των δύο κοινοτήτων για να αναθεωρήσουν την τριμερή Συνθήκη Εγγυήσεως και Συμμαχίας του 1960, μέσω μιας νέας Συνθήκης Εφαρμογής και Ασφάλειας που θα μπορούσε να περιλαμβάνει την επανενωμένη Κύπρο ως συμβαλλόμενο μέρος και να καθορίζει ένα διαβαθμισμένο πολυσυλλεκτικό τρόπο επίβλεψης της όποιας διευθέτησης, με συμμετοχή της Ε.Ε., του ΟΗΕ και άλλων διεθνών παραγόντων.

- Η Τουρκία θα πρέπει να προωθήσει το διάλογο με τους Ε/Κ μέσα από δηλώσεις που θα συμβάλλουν στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης, και στις οποίες οι Ε/Κ θα πρέπει να ανταποκριθούν θετικά. Η Ελλάδα θα πρέπει να προβεί στην οργάνωση συναντήσεων που θα έχουν ως στόχο τη εμπέδωση κλίματος εμπιστοσύνης, φέρνοντας σε επαφή Τούρκους και Ε/Κ αξιωματούχους - μια διαδικασία στην οποία θα πρέπει να συμπεριληφθούν και Τ/Κ εκπρόσωποι.

Προς τις κυβερνήσεις των χωρών μελών της ΕΕ, της Ρωσίας και των ΗΠΑ:

- Να αναπτύξουν στρατηγικές για την άμεση αξιοποίηση οποιασδήποτε σημαντικής εξέλιξης που θα προκύψει από τις συνομιλίες για το Κυπριακό προς το τέλος του 2009, περιλαμβανομένης της δημόσιας προετοιμασίας για τη πραγματοποίηση συνδιάσκεψης προς εξεύρεση δωρητών για την οικονομική ενίσχυση της συμφωνίας.

- Να εντείνουν τις επαφές με τους Κύπριους ηγέτες, ώστε να τους πείσουν για την ανάγκη μιας διευθέτησης και να δουλέψουν δημιουργικά για να αναθερμάνουν τον ενθουσιασμό για την πορεία σύγκλισης της Τουρκίας με την Ε.Ε.

- Να εργαστούν ενεργά για να διασφαλίσουν την ανανέωση και συνέχιση πέραν του 2009 της οικονομικής ενίσχυσης των Τουρκοκυπρίων εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

- Να εξετασθούν από την Ε.Ε. και την ευρύτερη διεθνή κοινότητα καινούργιοι τρόποι για το άνοιγμα των αγορών και των διαύλων επικοινωνίας με τους Τ/Κ, ως αντάλλαγμα στο άνοιγμα των αερολιμένων και των θαλάσσιων λιμένων εκ μέρους της Τουρκίας προς ελληνοκυπριακή χρήση, έτσι ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας των συνομιλιών και να μειωθούν οι επιπτώσεις της όποιας αποτυχίας.

Σε ό,τι αφορά τέλος την Ελλάδα επισημαίνεται στην ανάλυση του ICG, ότι παρά μια μακρά ιστορία ενεργούς ανάμιξης στο Κυπριακό, «έχει προσπαθήσει να παραμείνει στο περιθώριο από την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ το 2004» και οι αξιωματούχοι της χώρας υποστηρίζουν εμφατικά ότι ο ρόλος τους εξαντλείται στην παροχή ηθικής υποστήριξης στην κυπριακή κυβέρνηση, στη βάση του δόγματος: «Η Κύπρος αποφασίζει, η Ελλάδα ακολουθεί».

Σύμφωνα με την ανάλυση του ICG, η Ελλάδα θεωρεί ότι η σθεναρή υποστήριξη που παρείχε στην Κύπρο για την ένταξή της στην ΕΕ της έδωσε «άφεση αμαρτιών» για την ιστορική της ευθύνη στα γεγονότα που προηγήθηκαν της τουρκικής εισβολής του 1974, μια πολιτική που συνδυάζεται με την ελληνοτουρκική προσέγγιση. «Για όσους μπορούν να διαβάσουν το λανθάνον μήνυμα (read between the lines), η Ελλάδα ουσιαστικά μας λέει: Αφού δεν ενδιαφέρεστε για λύση, γιατί να ασχοληθούμε;» λέει, κατά το ICG ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Νίκος Ρολάνδης.

Ωστόσο, σύμφωνα με την ανάλυση του ICG, η Ελλάδα θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και θα μπορούσε να συμβάλει τόσο στην επίλυση των δικών της προβλημάτων όσο και αυτών της Κύπρου. Σε περίπτωση που προκύψει ισχυρή κυβέρνηση από τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, οι Έλληνες αξιωματούχοι ενδέχεται, κατά το ICG, να ανταποκριθούν θετικά. Η Ελλάδα θα πρέπει να προβεί στην οργάνωση συναντήσεων που θα έχουν ως στόχο τη εμπέδωση κλίματος εμπιστοσύνης, φέρνοντας σε επαφή Τούρκους και Ε/Κ αξιωματούχους - μια διαδικασία στην οποία θα πρέπει να συμπεριληφθούν και Τ/Κ εκπρόσωποι.