Κανόνια, τράπεζες και μίντια

Η επόμενη φάση της κρίσης που διανύουμε έχει μια ουσιαστική διαφορά από εκείνες που προηγήθηκαν. Να θυμίσω ότι σε μια πρώτη φάση, με την πτώση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο 2008, χρειάστηκε να αντιμετωπιστεί η εξαφάνιση της διατραπεζικής αγοράς και να εγγυηθεί το κράτος τη ρευστότητα των τραπεζών. Το σχέδιο Αλογοσκούφη έδωσε ανάσα 28 δισεκατομμυρίων, εναρμονισμένο με ανάλογες αποφάσεις της Ευρώπης και της Ομάδας των 20.

Στη δεύτερη περίοδο της κρίσης, στην οποία μπήκαμε με δεδομένο τον απότομο περιορισμό νέων δανείων, η ύφεση προκάλεσε αυξανόμενες δυσκολίες στις επιχειρήσεις, λόγω μείωσης του κύκλου εργασιών και αυστηρότατου των πιστωτικών διευκολύνσεων. Το κράτος χαλάρωσε κι άλλο τα λουριά του προϋπολογισμού, προσέφερε εγγυήσεις πιστώσεων για τις μικρότερες επιχειρήσεις και μείωσε χωρίς λόγο τις εισπράξεις φόρων.

Η τρίτη περίοδος της κρίσης ξεκίνησε με μια ασθενική προσπάθεια συγκράτησης του ελλείμματος (Ιούνιος 2009) η οποία κατέληξε στο Μνημόνιο (Απρίλιος 2010) λίγο πριν από την πτώχευση. Hδη έχουμε μπει στην επόμενη φάση.

Οι επιχειρήσεις που δεν έχουν ήδη βουλιάξει πρέπει να προετοιμαστούν για την έξοδο από την κρίση. Θα το επιτύχουν μόνον όσες πάρουν μέτρα αυστηρά, καλά οργανωμένα και, σίγουρα, οδυνηρά. Το σήμα το έριξε το ίδιο το κράτος, δημοσιεύοντας αυτήν την εβδομάδα μια τρομοκρατική έκθεση για την κατάσταση στις 11 μεγαλύτερες ΔΕΚΟ.

Τα πραγματικά κανόνια, όμως, θα ακουστούν όταν οι τράπεζες θα κάνουν το καθήκον τους. Σε όλες τις προηγούμενες περιόδους, οι τράπεζες φρόντισαν να αποφύγουν τα χειρότερα. Με κάθε τρόπο απέφυγαν να εγγράψουν στα βιβλία τους τις πραγματικές ζημίες που ενδεχομένως θα έπρεπε να πάρουν από τους πελάτες τους. Προσπαθούν με τον τρόπο αυτό να αποκρύψουν ότι πολλές εταιρείες, κάποτε και μεγάλα κομμάτια σημαντικών κλάδων, αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, ενώ και οι τράπεζες δεν μπορούν να «διευκολύνουν» τις ίδιες εταιρείες με νέο δανεισμό.

Με δύο λόγια, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αντιμετωπίζει μια πρόκληση παρόμοια με εκείνη που αντιμετώπισε το 1979 - 1983. Και τότε είχαμε υπερχρεωμένες και πολλαπλώς προβληματικές επιχειρήσεις. Και τώρα έχουμε βαρύτατα δανεισμένες και με προβληματική διοίκηση εταιρείες. Τότε, το κράτος πήρε πάνω του τις ζημίες, μέσω της ιδεοληψίας των δήθεν κοινωνικοποιημένων επιχειρήσεων. Θα γίνει το ίδιο και αυτή τη φορά; Επειδή κανείς λογαριασμός δεν μένει, τελικά, απλήρωτος, ας προσέξουμε, αυτή τη φορά, να πληρώσουν και εκείνοι που έχουν τις πραγματικές ευθύνες.

Για να επανέλθουμε σε όσα αναμένεται να συμβούν στο αμέσως προσεχές διάστημα, πρέπει να θεωρείται απολύτως σίγουρο ότι πολλοί μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι δεν θα μείνουν όπως είναι σήμερα. Πιθανόν να διαιρεθούν. Να απομακρυνθούν οι σημερινές διοικήσεις. Να πωληθούν κάποιες δραστηριότητές τους ή τμήματα της περιουσίας τους. Το ίδιο, με διαφορετικό τρόπο, θα συμβεί και στις μεσαίες μονάδες, κυρίως μέσω πολλαπλών συγχωνεύσεων και μερικών πτωχεύσεων.

Οι τράπεζες έχουν τη μεγάλη ευθύνη να συντονίσουν προσεκτικά την αναδιάρθρωση του επιχειρηματικού τομέα. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι στον τουριστικό κλάδο χρειάζεται επείγουσα αναδιάρθρωση χρεών και, ταυτοχρόνως, αλλαγή μάνατζμεντ, όπως φάνηκε και από τη δικαστική διαμάχη μελών γνωστής οικογενείας των ξενοδοχειακών μπίζνες. Οι ενθουσιώδεις αποφάσεις της Αθήνας των Ολυμπιακών Ημερών δεν περπάτησαν. Οι δαπάνες ανακατασκευής ήσαν πληθωρικές. Και καθώς όλα τούτα χρηματοδοτήθηκαν στην προοπτική μιας συνεχούς επέκτασης της οικονομίας, που θα υποστηριζόταν από συνεχώς αυξανόμενες αξίες ακινήτων και άλλες υπεραξίες, οδηγήθηκαν οι τράπεζες σε δυσθεώρητα χρέη.

Εκεί όμως που τα πράγματα θα είναι δύσκολα για τις τράπεζες είναι στον κλάδο των μίντια. Δεν είναι τυχαίο ότι οι κλασικοί τραπεζικοί ακολουθούν μια πολύ σοβαρή αρχή: «Μη δανείσεις ποτέ χρήματα σε νοσοκομεία και Mέσα Eνημέρωσης, γιατί δεν μπορείς να διεκδικήσεις την επιστροφή τους». Δυστυχώς, οι ελληνικές τράπεζες δεν τήρησαν τον κανόνα. Στην περίπτωση των Μέσων, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε την προηγούμενη Κυριακή η «Κ», μόνον στις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο εταιρείες, τα δάνεια είχαν φτάσει (στις 30/6/2010) τα 664 εκατομμύρια ευρώ!

Ηδη ζητούν κάποιοι, στο όνομα της... Δημοκρατίας, να διασώσουν οι φορολογούμενοι τα Μέσα. Αν η κυβέρνηση συμφωνήσει, θα πρέπει να φροντίσει για την πλήρη διαφάνεια. Και, προφανώς, για την απομάκρυνση των διοικήσεων που τα έφαγαν ή τα έχασαν. Και, πριν απ' αυτό, οι τράπεζες οφείλουν να ανακοινώσουν την πλήρη εικόνα. Οι πολίτες, οι φορολογούμενοι, οι καταθέτες και οι μέτοχοι έχουν κάθε δικαίωμα να γνωρίζουν. Μπορεί να μη μάθουμε ποτέ γιατί οι τραπεζίτες ήσαν τόσο... χαλαροί όταν δάνειζαν τα μίντια, είναι όμως απαραίτητο να μάθουμε με ποιον τρόπο θα μαζέψουν τώρα τον τραχανά που άπλωσαν.