20: "Ντόμινο" χρεοκοπίας... α λα ελληνικά

Καυγάδες στο G20. Απλώνεται η κρίση xρέους. "Τυπώνουν" χρήμα, χωρίς αποτέλεσμα στις ΗΠΑ. Γιατί δεν δουλεύουν οι ευρω-μηχανισμοί στήριξης; Τι κρύβει ο νομισματικός πόλεμος; Γιατί φοβούνται νέες φούσκες... και νέες χρεοκοπίες;

Στη δυσκολότερη περίοδο από την κορύφωση της κρίσης μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers συναντάται στη Σεούλ η "αφρόκρεμα" του πλανήτη.

Το "κλαμπ" της ελίτ του G20, μετά την ιστορική συνάντηση στο Λονδίνο τον Απρίλιο του 2009, που έφερε τη μαζικότερη κρατική «ένεση» στην ιστορία με 15 τρισ. δολ. (25% του παγκόσμιου ΑΕΠ) για να αποφευχθούν τα χειρότερα, αυτή τη φορά στη Σεούλ αποχαιρετά τα χαμόγελα, τις φιλοφροσύνες και τα σφιχταγκαλιάσματα.

ndelsblatt.

"Νέο Μνημόνιο" με ένταξη σε "νέο μηχανισμό στήριξης"... με ρήτρα χρεοκοπίας αντιμετωπίζει πιθανώς και η Ελλάδα, μπροστά στην αποτυχία των μέτρων για τα ελλείμματα και τα χρέη, όπως δείχνει δημοσκόπηση στο Bloomberg (ποσοστό 71%). Με τον πρώην αντιπρόεδρο της ΕΚΤ, Λουκά Παπαδήμο, να δηλώνει ότι "τα δύσκολα είναι μπροστά", σε κλίμα ρεκόρ 6ετίας για την ανεργία (12,2%) και τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο μαζί με την Α.Μέρκελ να δηλώνουν "είμαστε έτοιμοι να σταθούμε στην Ιρλανδία εφόσον χρειαστεί".

Ζαβαρακατρανέμια

Με νέο ή όχι "μηχανισμό στήριξης" η ΕΕ, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ καυγαδίζουν αναμεταξύ τους για τους τρόπους αντιμετώπισης των αδιεξόδων. Εριδες που απλώνονται παγκοσμίως, καθώς οι "πλανητάρχες" στο G20 δεν είναι ενωμένοι, όπως εμφανίστηκαν τον Απρίλη του 2009 στο Λονδίνο (ούτε τότε ήθελαν, η ανάγκη τους έφερε). Διότι η κρίση αντί να περιορίζεται λαμβάνει σκληρότερα χαρακτηριστικά -μπροστά στην αποτυχία πειστικής ανάκαμψης- και ο καθένας ψάχνει τρόπους να τη φορτώσει στους άλλους.

«Οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις αποτελούν μορφή ανάπτυξης που επιτυγχάνεται εις βάρος άλλων», λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς υποστηρίζοντας ότι το «τύπωμα» χρήματος στις ΗΠΑ (και στη Βρετανία) που ρίχνει το δολάριο δεν θα φέρει αποτέλεσμα. Αντίθετα απειλεί με ντόμινο χρεοκοπιών. «Είναι πιθανό να δημιουργήσουν προβλήματα στην προσπάθεια προόδου της παγκόσμιας οικονομίας», δήλωσε. Οι χώρες που αντιμετωπίζουν την πτώση του δολαρίου μπορεί να αναγκαστούν να αντιδράσουν αποδυναμώνοντας τα δικά τους νομίσματα ή θέτοντας εμπορικούς φραγμούς για αμερικανικά προϊόντα.

Ένας από τους βασικούς λόγους που κάνει τις ανεπτυγμένες οικονομίες τόσο ασταθείς, υποστήριζε ο Τζον Μ. Κέινς είναι το γεγονός ότι καθοδηγούνται από επενδυτικές αποφάσεις που είναι στην ουσία στοιχήματα πάνω σε ένα αβέβαιο μέλλον. Η σημερινή στιγμή χαρακτηρίζεται από μια εξαιρετική αβεβαιότητα, ακόμα και με αυτά τα στάνταρτ. Αυτό σχολιάζει σε άρθρο του ο Αλεξ Καλλίνικος, καθηγητής ευρωπαϊκών σπουδών στο King's Kollege του Λονδίνου.

Ανάκαμψη;

Το οικονομικό κραχ που ξέσπασε πριν από δυο χρόνια έσπρωξε την παγκόσμια οικονομία στην χειρότερη καθίζηση από τη δεκαετία του 1930. Αλλά όπως, μάταια, θύμισε ο Μπάρακ Ομπάμα στους Αμερικανούς ψηφοφόρους, οι τεράστιες ποσότητες χρήματος που ήταν έτοιμες να ξοδέψουν οι κυρίαρχες οικονομικά χώρες τον χειμώνα του 2008-9 εμπόδισαν μια κατακρήμνιση παρόμοια με -ή ίσως ακόμα πιο άγρια από- τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930.

Έτσι λοιπόν βρισκόμαστε σήμερα, επίσημα, σε φάση "ανάκαμψης". Χάρη σε μια τεράστια έκρηξη των χρηματοδοτήσεων του τραπεζικού συστήματος από το κράτος, η Κίνα αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς μέσα στους τελευταίους 18 μήνες.

Αυτή η ανάπτυξη τράβηξε μαζί της πολλές από τις οικονομίες που τροφοδοτούν την Κίνα, είτε αυτές είναι εξαγωγείς πρώτων υλών σαν την Βραζιλία, είτε παραγωγοί βιομηχανικών προϊόντων υψηλής ποιότητας σαν τη Γερμανία.

Στις ΗΠΑ, όμως, που εξακολουθούν να είναι το κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας, η ανάπτυξη τρέχει με πολύ αργούς ρυθμούς. Για να καταλάβει κανείς γιατί ο Ομπάμα και οι Δημοκρατικοί τιμωρήθηκαν στις ενδιάμεσες εκλογές που έγιναν αυτές τις μέρες δεν χρειάζεται παρά να κοιτάξει τα στοιχεία της ανεργίας. Αν συμπεριλάβει κανείς αυτούς που έχουν πια απογοητευθεί και έχουν σταματήσει να ψάχνουν για δουλειά και τους εργαζόμενους παρτ-τάιμ που θέλουν μια δουλειά με πλήρες ωράριο, οι άνεργοι αποτελούν το 17% του Αμερικανικού εργατικού δυναμικού.

Δράμα η ανεργία

Ο Αλεξ Καλλίνικος, συγγραφέας του (τελευταίου) βιβλίου "Η διπλή κρίση του συστήματος", εξηγεί ότι τον Οκτώβρη είχαμε την μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης εδώ και έξι μήνες. Αλλά όπως σχολίασε η Χάιντι Σίρχολτς από το Ινστιτούτο Οικονομικής Πολιτικής: "Αν η αύξηση της απασχόλησης ακολουθούσε τους ρυθμούς του Οκτώβρη, η οικονομία θα έφτανε ξανά στα ποσοστά ανεργίας που είχε πριν από την κρίση (5% τον Δεκέμβρη του 2007) σε περίπου 20 χρόνια."

Η αργή ανάπτυξη και η υψηλή ανεργία εξηγούν γιατί η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα, η FED, ανακοίνωσε την περασμένη βδομάδα μια νέα φάση "ποσοτικής χαλάρωσης" (ηλεκτρονικό "τύπωμα" χρήματος-QE2). Στο ζενίθ της κρίσης διάφορες κεντρικές τράπεζες προσπάθησαν να αποφύγουν μια οικονομική κατάρρευση καταφεύγοντας στο σύγχρονο αντίστοιχο της εκτύπωσης χρήματος -την αγορά ομολόγων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα με άμεση συνέπεια την αύξηση της ποσότητας του χρήματος στην οικονομία.

Τρόμπα

Τώρα η Fed αποφάσισε να τρομπάρει, μέχρι τα μέσα της επόμενης χρονιάς, άλλα 600 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία. Η "Ποσοτική Χαλάρωση ΙΙ" (QE2) έχει σαν στόχο να κεντρίσει την υποτονική οικονομία. Αλλά δεν υπάρχει καμιά βεβαιότητα ότι θα πετύχει.

Πολλές επιχειρήσεις και νοικοκυριά είναι φορτωμένα με τρομαχτικά χρέη που συσσώρευσαν στη διάρκεια της οικονομικής έκρηξης του μέσου της δεκαετίας του 2000. Προσπαθούν να ισορροπήσουν τα οικονομικά τους κόβοντας τις δαπάνες. Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και πολλές τράπεζες.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες η "Ποσοτική Χαλάρωση ΙΙ" (QE2) -μια πρακτική που σκέφτεται και η Τράπεζα της Αγγλίας να υιοθετήσει- δεν πρόκειται να τονώσει αυτόματα την κατανάλωση. Αλλά οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να κάνουν, σχεδόν, τίποτα άλλο: τα επιτόκια είναι, στο μεγαλύτερο κομμάτι του αναπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου ήδη πολύ χαμηλά.

Παγίδα ρευστότητας

Ο Κέυνς αποκαλούσε μια κατάσταση σαν και αυτή "παγίδα ρευστότητας". Η αγαπημένη του όμως εναλλακτική λύση για τη διέξοδο από αυτή την κατάσταση -η υποκατάσταση του ιδιωτικού τομέα από το δημόσιο και η αύξηση της δημόσιας δαπάνης- δεν είναι πολιτικά εφικτή, σημειώνει ο Α. Καλλίνικος.

Η λιτότητα κυριαρχεί στην Ευρώπη και η "κατάληψη" της αμερικανικής Βουλής από τους Ρεπουμπλικάνους σημαίνει ότι το σχέδιο του Ομπάμα για μια νέα τόνωση της οικονομίας μέσα από δημόσιες δαπάνες είναι πλέον νεκρό.

Ένας τρόπος μέσα από τον οποίο η "Ποσοτική Χαλάρωση ΙΙ" θα μπορούσε να είχε κάποια επίδραση θα ήταν αν έσπρωχνε την ισοτιμία του δολαρίου προς τα κάτω. Ένα ασθενέστερο δολάριο θα έκανε τις αμερικανικές εξαγωγές φθηνότερες και θα τόνωνε έτσι την οικονομία. Η ευρέως αναμενόμενη προοπτική της "Ποσοτικής Χαλάρωσης ΙΙ" βοήθησε το δολάριο να υποτιμηθεί σε σχέση με το ευρώ και το γεν τους περασμένους δυο μήνες.

Αλλά υπάρχει ένα κεντρικό νόμισμα απέναντι στο οποίο η πτώση της ισοτιμίας του δολαρίου ήταν υποτονική -το κινεζικό ρενμίμπι. Και αυτό γιατί οι ηγέτες της Κίνας έχουν προσδέσει την ισοτιμία του νομίσματός τους στο δολάριο σε ένα επίπεδο που επιτρέπει στην τεράστια εξαγωγική τους μηχανή να συνεχίζει να δουλεύει.

Αντιπαραθέσεις

Η "Ποσοτική Χαλάρωση ΙΙ" θα ενισχύσει τις αντιπαραθέσεις ανάμεσα στα κράτη. Τόσο ο Κούι Τιανκάι, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Κίνας όσο και ο Βόλφγκανκ Σόιμπλε, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, την έχουν καταγγείλει. Και οι μεγάλες οικονομίες του παγκόσμιου Νότου είναι έξαλλες γιατί οι ΗΠΑ τις πλημμυρίζουν με κερδοσκοπικό χρήμα.

Όλα αυτά κάνουν εκρηκτική τη σύνοδο των G20 στη Σεούλ. Οι προειδοποιήσεις του Γκουίντο Μαντέγκα, του υπουργού Οικονομικών της Βραζιλίας ότι "ο κόσμος οδεύει προς συναλλαγματικούς πολέμους" και του προέδρου Λούλα ντα Σίλβα ότι έτσι "ο κόσμος βαδίζει προς τη χρεοκοπία", μοιάζουν να είναι σωστές στο ακέραιο.