Διαφορετική κουλτούρα, διαφορετική διδασκαλία

«Για πολλά χρόνια λέγαμε στις ΗΠΑ «άφησε την κουλτούρα σου έξω από την πόρτα του σχολείου. Μην είσαι μαύρος, μην είσαι εβραίος, μην είσαι ισπανόφωνος. Μόλις μπεις μέσα γίνε αγγλοσάξονας». Τα παιδιά από το Μεξικό που μιλούσαν ισπανικά μέσα στην τάξη, τα έβαζαν στη γωνία και τα κτυπούσαν με τον χάρακα. Στο σχολείο που πήγαινα υπήρχαν μόνο τρεις μαύροι καθηγητές. Ηταν σαν η κοινότητά μου να ήταν αποκομμένη από το σχολείο» θυμάται ο διευθυντής των διαπολιτισμικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Ουάσνγκτον, καθηγητής Τζέιμς Μπανκς που βρέθηκε στη χώρα μας προκειμένου να συμμετάσχει στο Διεθνές Συνέδριο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.

Αφιέρωσε μεγάλο διάστημα της καριέρας του γράφοντας βιβλία για να διευρύνει τη γνώση των καθηγητών για τις διάφορες φυλετικές ομάδες, καθώς είναι πεπεισμένος ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την αλλαγή στο σχολείο και την κοινωνία είναι η αλλαγή της νοοτροπίας των καθηγητών. «Πρέπει να βοηθήσουμε τους καθηγητές να κατανοήσουν τη διαφορετικότητα και την ποικιλία των γλωσσών και της διαφορετικής κουλτούρας των μαθητών» σημειώνει. Δεύτερο σημαντικό στοιχείο είναι οι παιδαγωγικές μεθοδολογίες που χρησιμοποιούν οι καθηγητές. Για παράδειγμα, έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά λατινοαμερικανικής και αφρικανικής καταγωγής μαθαίνουν καλύτερα μέσω της ομαδικής δουλειάς, πάρα μέσα «από τον στενόμυαλο τρόπο του κάθεσαι και δουλεύεις μόνος σου σε ένα θρανίο». Στην παραδοσιακή κοινωνία της Χαβάης τα παιδιά κάθονται όλα μαζί και αφηγούνται ιστορίες. Οταν οι διδάσκοντες χρησιμοποίησαν αυτήν τη μέθοδο διδασκαλίας, οι επιδόσεις των παιδιών βελτιώθηκαν. Σε άλλη περίπτωση, μια λευκή δασκάλα στη διάρκεια του μαθήματος σε παιδιά αφρικανικής καταγωγής έδειξε το κόκκινο χρώμα και μετά το μαύρο και ρώτησε τι χρώματα ήταν. Κανένα από τα παιδιά δεν απάντησε και εκείνη διερωτήθηκε μήπως τα παιδιά δεν ήξεραν τα χρώματα. Διαπιστώθηκε όμως ότι δεν απάντησαν, διότι θεώρησαν την ερώτηση χαζή και επιτιμητική. «Αυτό δείχνει πόσο μπορεί να παρεξηγήσουμε τις αντιδράσεις των παιδιών» εξηγεί ο κ. Μπανκς.

Συγχρόνως οι καθηγητές, όταν κατανοούν το περιβάλλον που μεγαλώνουν τα παιδιά, αναπτύσσουν καλύτερη σχέση μαζί τους: Στο πλαίσιο έρευνας καθηγητές πήγαν στα σπίτια των ισπανόφωνων μαθητών τους για να διαπιστώσουν ότι αυτά τα παιδιά χαμηλής οικονομικής τάξης είχαν σημαντικά επιτεύγματα να παρουσιάσουν στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής. Οι γονείς τους δούλευαν όλη την ημέρα, και αυτά τα κατάφερναν μια χαρά με τις πολλές ευθύνες που είχαν. Γιατί, όμως, αυτή η «υπευθυνότητα» δεν φαινόταν στο σχολείο; Διότι δεν μπορούσαν να κατανοήσουν το σύστημα και αυτό με τη σειρά του τα «πέταγε έξω» κάνοντάς τα να νιώθουν χαζά. Ετσι, τα παιδιά εγκλωβίζονταν στη μέγγενη της υποκουλτούρας. Οταν οι δάσκαλοι αναζήτησαν τρόπους για να αναδειχθούν και να καλλιεργηθούν οι ξεχωριστές ικανότητες των παιδιών, τα πράγματα άλλαξαν.

Οι ρίζες μας

«Οι μαθητές πρέπει να διατηρούν και να καλλιεργούν τη σχέση με τη χώρα καταγωγής και την κοινότητά τους» τονίζει ο κ. Μπανκς, όταν τον ρωτάμε γιατί η επιστημονική κοινότητα εμμένει στη διπλή διδασκαλία της μητρικής και της χώρας υποδοχής γλώσσας. «Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αναπτυχθούν πλήρως και να αναδείξουν τις δυνατότητές τους εάν αποστερηθούν τις ρίζες τους. Εάν αρνηθώ το μαύρο μου χρώμα, απεκδύομαι την ίδια μου την ταυτότητα, τη δύναμή μου. Είναι σημαντικό για τον Ελληνα να είναι Ελληνοαμερικανός. Είναι σημαντικό για τον μαύρο να είναι Αφροαμερικανός. Μόνο έτσι μπορεί να προσφέρει τον καλύτερο εαυτό μου. Ο Μπαράκ Ομπάμα είναι το καλύτερο παράδειγμα. Εζησε στην Ινδονησία, έχει πατέρα μουσουλμάνο και μητέρα ανθρωπολόγο, έκανε μια λαμπρή ομιλία προς τον μουσουλμανικό κόσμο και βοήθησε την Αμερική να ωριμάσει. Απέδειξε ότι είναι σημαντικό να διατηρούνται οι κουλτούρες, όχι μόνο για τα παιδιά αλλά για όλο το έθνος».

Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια θα δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, μόνο όταν περισσότεροι έγχρωμοι και από περιθωριοποιημένες ομάδες άνθρωποι μπουν στο σύστημα και γίνουν μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. «Ημουν ο πρώτος που έβαλα την πολυπολιτισμική εκπαίδευση στο πανεπιστήμιο. Οταν άνθρωποι σαν κι εμένα μπήκαν στα πανεπιστήμια και άρχισαν να προωθούν τα θέματα των κοινοτήτων, εμφανίστηκαν οι «μαύρες» σπουδές. Οταν τα παιδιά των Τούρκων, άλλων εθνοτικών ομάδων, μουσουλμανικού θρησκεύματος αποκτήσουν σημαντικές θέσεις, τότε θα αλλάξει η εκπαίδευση στην Ευρώπη». Και η θρησκεία; «Πρέπει να διδάξουμε για τη θρησκεία. Οχι τη θρησκεία. Είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του πολιτισμού. Ομως, με κάποιο τρόπο πρέπει να μιλήσουμε για τη φιλοσοφική και την πνευματική της πλευρά».